W sobotę 30.11.24 r w Klubie Nad Silnicą pan prof. Wiesław Caban wygłosił wykład pt. „Projekt polskiego spiskowca rozbioru imperium rosyjskiego w I połowie XIX w ”. Usłyszeliśmy o ciekawych, a nieznanych szeroko wydarzeniach historycznych i o ludziach którzy tę historię tworzyli.
Lata po powstaniu listopadowym były bardzo burzliwe w walce o odzyskanie niepodległości kraju. Mimo przegranego powstania mnożyły się organizacje spiskowe, których celem było odrodzenie wolnej ojczyzny. Najsilniejsze trendy niepodległościowe były w zaborze rosyjskim zwłaszcza na tzw. „ziemiach zabranych”. Stamtąd też pochodził bohater wykładu Bronisław Zalewski. Urodził się w rodzinie szlacheckiej na północno-wschodnich kresach Rzeczpospolitej. Początkowo kształcił się w domu a następnie studiował na uniwersytecie w Dorpacie skąd za działalność spiskową został relegowany. Przyjechał do Wilna gdzie dalej działał w organizacjach podziemnych. Po kolejnej wpadce został zesłany na Syberię. Trafił do Orenburga do karnej służby wojskowej. Zalewski był artystą o subtelnej naturze i zupełnie nie nadawał się do wojska, przechodził więc tam trudne chwile ale dzięki pomocy innych Polaków przeżył zesłanie.
W Orenburgu spotkał Tarasa Szewczenkę ukraińskiego malarza i poetę. Podobne zainteresowania połączyły obu artystów i obaj włączyli się do walki o wolność swoich narodów. narodów. Bronisław Zalewski po powrocie z zesłania opublikował „Memoriał sekretny” w którym zawarł sposób na rozbiór imperium rosyjskiego. Memoriał był z przesłaniem „O wojnę powszechną prosimy Cię Panie” ponieważ autor uważał, że wojna narodów, da szansę Polsce na uzyskanie niepodległości,co zresztą ziściło się w 1918 r.
Plan Bronisława Zalewskiego zakładał w pierwszej kolejności przygotowanie całego społeczeństwa do walki. Następnie uważał, że należy zwrócić się do Szwecji jako do sprzymierzeńca, która to Szwecja zajęłaby północno-europejską część Rosji wraz z Petersburgiem / będziemy mieć szansę na odzyskanie naszych dóbr kulturalnych /, zaś Rosję sprowadzić do granic niewielkiego księstwa moskiewskiego, a na wschodzie usytuować Chanat Kazański. Syberia jako niezależne państwo a niepodległa Ukraina przesunięta aż do Kaukazu. Po rządach Habsburgów w Polsce i sprowokowanej wojnie francusko- pruskiej, Polska odzyskałaby niepodległość z granicami wschodnimi na Dniestrze a z zachodnimi na Łabie.
Plan był oczywiście utopijny i nigdy nie miał szansy na realizację, ale wojna narodów, której już Bronisław Zalewski nie doczekał, pozwoliła na odzyskanie niepodległości naszej ojczyzny.
Nasz bohater odegrał jednak znaczącą rolę w walce o wolność kraju prowadząc działalność dyplomatyczną Hotelu Lambert i Watykanu w sprawach Polski w czasie powstania styczniowego.
Wykład pana profesora był bardzo ciekawy, usłyszeliśmy mało znany epizod naszej historii. Temat wzbudził duże zainteresowanie słuchaczy padło szereg pytań z sali, ciekawi byliśmy dalszych losów młodego spiskowca.
Dziękujemy panu Profesorowi za tak interesujące przedstawienie wycinka naszej historii i mamy nadzieję ,że usłyszymy w przyszłości podobnie ciekawe wykłady.
Ewa Rudawska
Zdjęcia: Weronika Czerw
